Vücudumuzda, bir dakika içerisinde, sayamayacağımız kadar çok olay gerçekleşir.
Bir saatveya bir gün içerisinde gerçekleşen olay sayısını ise tahmin etmek çok zordur.
Duyuları algılamak, düşünmek, yürümek, konuşmak gibi birçok olay aynı anda gerçekleşir.
Ancak bu kadar çok ve karmaşık olan bu olaylar birbirinden bağımsız ve kontrolsüz değildir.
Bütün bu olaylar sistemlerimiz tarafından gerçekleştirilir.
Vücudumuzdaki sistemlerin düzenli, birbiriyle uyumlu ve sorunsuz olarak çalışmasını denetleyici ve düzenleyici sistemimiz sağlar.
Denetleyici ve düzenleyici sistemimiz, sinir sistemi ve iç salgı bezlerinden oluşur.
Sinir Sistemimiz
Konuşmak, acıkmak, yürümek, dengede durmak, yazmak, ağlamak gibi birçok işi
gün boyunca gerçekleştiririz. Vücudumuzda bu işlerin gerçekleştiren sinir sistemidir.
Sinir sistemimiz, vücudumuzu ağ gibi saran milyarlarca sinirden meydana gelir.
Vücudumuzu saran bu sinirleri, binlerce sinir hücresi (nöron) oluşturur.
Sinir sistemimiz merkezi ve çevresel sinir sistemi şeklinde iki bölüme ayrılır
 
1. Merkezî Sinir Sistemi
Merkezî Sinir Sistemimizi Oluşturan Organlar ve Görevleri  Beyin:  Merkezî sinir sistemimizin en gelişmiş organı olan beynimiz, milyarlarca sinir hücresinden meydana gelir. Vücudumuzun öğrenme, hafıza ve yönetim merkezi beynimizdir.
Beyin;
• Duyu organlarımızdan gelen bilgileri değerlendirir. • Konuşmalarımızın ve istemli hareketlerimizin gerçekleşmesini sağlar. • Acıkma, susama, uyku ve uyanıklık gibi yaşam olaylarımızı düzenler. • Kan basıncımızı ve vücut sıcaklığımızı ayarlar. • Merkezî sinir sistemimizdeki diğer organların yardımıyla organlarımızın ve sistemlerimizin çalışmasını düzenler.
Beyincik:
Beyincik vücudumuzun dengesini ayarlamak için;
• Kol ve bacaklarımızdaki kasların birbiriyle uyumlu çalışmaları düzenleyerek
hareketlerimizin dengeli olmasını sağlar. 
Omurilik Soğanı:
Omurilik soğanı soğana benzer bir şekle sahip olduğundan böyle isimlendirilmiştir.
Beyin ile omurilik arasında yer alır. Böylece beyin ve diğer vücut organları arasındaki bağlantıyı sağlar. Omurilik soğanı, isteğimiz dışında çalışan iç organlarımızın kontrol merkezidir. • Solunum, dolaşım, boşaltım ve sindirim sistemlerimizin çalışmalarını düzenler. • Nefes alma, yutma, öksürme, çiğneme, hapşırma ve kusma gibi olayları kontrol eder. Omurilik:
Omurilik;
• Beyinle diğer organların arasındaki bilgi iletimini sağlar. • Refleks davranışlarımızı gerçekleştirir. 
2. Çevresel Sinir Sistemi
Sinir Sisteminde Mesaj iletimi Nasıl Gerçekleşir?
Sinirler beyin ve omurilikten çıkarak deri, gözler, kaslar, dişler ve kemiklerin içi
dahil olmak üzere vücudumuzun her yerine dağılır.
Sinirleri, telefon kablolarına benzetebiliriz.
Telefon kabloları gibi sinirler de bilgi taşıyarak vücudumuzda iletişimi sağlar.
Sinirler, vücudumuzdan ve çevreden aldıkları bilgileri elektrik mesajları şeklinde,
beynimize iletir. Beynimiz gelen bilgiyi değerlendirerek bir cevap oluşturur. Beyin
oluşturduğu cevabı gerekli yapı ve organlara yine sinirler aracılığıyla iletir.
Sinirlerin bilgi taşıma özelliği sayesinde, çevremizde ve vücudumuzda meydana gelen
değişimler hakkında hızlı bir şekilde bilgi ediniriz.
Böylece vücudumuzun farklı kısımları düzenli ve birbiriyle uyum içinde çalışır.
Önemli NOT:
• Vücudumuzda bulunan bütün sinirlerin sinir sistemimizi oluşur.
• Sinir sistemimizin merkezî sinir sistemi ve çevresel sinir sistemi olarak iki
bölümden oluşmuştur.
• Merkezî sinir sistemini oluşturan organların sinirlerden oluşmuştur
.Merkezî sinir sisteminin vücudumuzda gerçekleşen olaylardan kasların kontrolü öğrenme, nefes alma, kalbin atışı vb. kontrol eder.
• Merkezî sinir sistemi dışında yer alan milyonlarca sinir çevresel sinir sistemini
oluşturmuştur. Çevresel sinir sisteminin, merkezî sinir sistemi ile organlar arasındaki iletişimi sağlar. 
Sinirler Mesajları Beynimize Nasıl Taşır?
Vücudumuzun içinde veya çevremizde meydana gelen ve vücudumuzda belirli bir tepkiye sebep olan fiziksel, kimyasal veya biyolojik etkilere (ses, ışık, koku, tat, basınç gibi) uyarı denir. Uyarılar, duyu organlarımızda bulunan özel hücrelerle alınır. Alınan uyarı sinirler ile merkezî sinir sistemine taşınır. Uyarılar sinir hücrelerimizde değişikliğe yol açar. Bir uyarının sinir hücresinde oluşturduğu değişikliğe uyartı mesajı adıverilir. 
Uyartı mesajını merkezî sinir sistemine; merkezî sinir sisteminde bu mesaj için
oluşan cevabı kaslara, organlara ve salgı bezlerine sinirler iletir. Uyartı mesajı beynimizdeki ilgili bölümde değerlendirilir ve uyarıya karşı bir cevap oluşur. Beynimizde oluşan bu cevap yine sinirler aracılığıyla ilgili organ ya da yapılara iletilerek uyarıya tepki verilir. Yemek yerken yutkunuruz. Göz kapaklarımız gün boyu defalarca açılıp kapanır. Elimizi sivri bir cisme değdirdiğimizde hemen geri çekeriz. Bunlar gibi birçok olay, düşünmemize bile gerek kalmadan gerçekleşir. Hatta isteğimiz dışında yaptığımız bazı hareketler bizi tehlikelere karşı korur.
Vücut sıcaklığımız biraz yükselince terlemeye başlarız. Loş bir ortama girdiğimizde
göz bebeklerimiz hemen büyürken ışığa bakınca aniden küçülür. Gözümüze doğru gelen bir cisim karşısında gözlerimizi farkında olmadan kapatırız. Bu hareketler isteğimiz dışında gerçekleşir.
Refleks Nedir?
 Yeni doğan bebeğin emme hareketi, yanan parmağın hızla geri çekilmesi, yüksek sesten ürkmek, öksürmek, gibi hareketleri düşünmeden gerçekleştirdiğimizi fark ettiniz mi? Göz bebeğimizin ışıkta büyüyüp karanlıkta küçülmesi de düşünmeden gerçekleştirdiğimiz hareketlerdendir. Vücudumuzun dışarıdan gelen ışık, ses gibi bir uyarıya ani ve hızlı bir hareketle tepki göstermesine refleks denir. Refleksler, sürekli ve hızlı bir biçimde gerçekleşir ve bu sayede vücudumuzun kendini savunmasını sağlar. Refleks hareketlerimiz omurilik tarafından gerçekleştirilmesine rağmen beynimiz tarafından kontrol edilir. Araba ve bisiklet sürmek, örgü örmek, dans etmek, yüzmek, limon görünce ağzımızın sulanması gibi hareketler de reflekstir. Bu hareketleri ise tekrarlayarak öğreniriz. Bunları bir kez öğrendikten sonra bir daha unutmaz ve düşünmeden gerçekleştiririz.
Önemli NOT:
• Yutkunmak, yanan parmağın geri çekilmesi göz kapaklarının açılıp kapanması gibi
düşünmemize bile gerek kalmadan hatta isteğimiz dışında yaptığımız bazı hareketlerin Refleks dir.
• Elimizi yanan bir muma yaklaştırdığımızda derimizdeki acı hissini alan sinirler bunu
omuriliğe iletir, omurilik de hemen kaslarımızı kasılarak elimizi çekmemizi sağlar.
İç Salgı Bezlerimiz
 SALGI BEZLERİ Vücudumuzda iki çeşit salgı bezi vardır. 1. Dış salgı bezleri : Salgılarını kendilerine ait salgı kanallarına boşaltırlar. Örnek :Pankreas,karaciğer ve safra kesesi, tükürük bezleri,ter bezleri,süt bezleri 2. İç salgı bezleri : Salgılarını(hormon) doğrudan kana verirler. Kan yoluyla tüm hücrelere taşınır . Örnek : Pankreas,hipofiz,tiroit bezi, adrenal bez,eşey bezleri HİPOFİZ BEZİ - Büyümeyi,gelişmeyi ve cinsel hormonların oluşmasını sağlar. - Büyüme döneminde az salgılanırsa cücelik,çok salgılanırsa devlik oluşur. - Erkeklerde sperm,kadınlarda yumurta oluşumunda etkilidir. - Vücudun su dengesini ve kan basıncını ayarlar.kemik oluşumunu sağlar. TİROİT BEZİ - Hücrelerde oksijen kullanımını düzenler. -Büyüme sırasında kemikleşme sürecini hızlandırır. - Vücuda yetersiz iyot alınırsa,çok çalışır,büyür ve tiroit hastalığı oluşur. -Paratiroit bezleri kandaki kalsiyum ve fosfat dengesini düzenler. BÖBREK ÜSTÜ BEZİ(ADRENAL BEZ) - Adrenalin salgısı; - Korktuğumuzda ve heyecanlandığımızda çok salgılanır. - Kalp atışlarını hızlandırır,kan basıncını artırır. - Göz bebeğinin büyütüp küçülmesini sağlar - Diğer salgılarıyla vücut sıvısında mineral dengesini düzenler. PANKREAS - Hem sindirim enzimi hem de hormon salgılar.(Karma bezdir) - Kanda şeker az olursa GLUKOGEN salgılayarak şeker dengesini sağlar. - Kanda şeker çok olursa İNSÜLİN salgılayarak şeker dengesini sağlar. YUMURTALIK - Salgıladığı hormonlarla dişi bireyin fiziksel özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlar. - Ergenlik döneminden itibaren yumurta hücresinin üretilmesini sağlar. TESTİS: - Salgıladığı hormonlarla erkeğe ait fiziksel özelliklerin ortaya çıkmasını sağlar. - Ergenlik döneminden itibaren sperm üretilmesini sağlar
Vücudumuzun doku ve organları arasındaki işleyişi denetlemek ve
düzenlemek sadece sinir sistemimizin görevi değildir. Organ ve sistemlerimizin çalışmasının denetlenmesine düzenlemesi genellikle sinir sistemimiz ile iç salgı bezlerimizin birlikte çalışması sonucunda gerçekleşir.
iç salgı bezlerimiz, denetleme ve düzenleme görevlerini hormon adı verilen özel
salgıları üreterek yerine getirir. iç salgı bezlerinin ürettiği hormonlar görevini düzenleyecekleri organlara, kan yoluyla, taşınır. iç salgı bezlerimiz, denetleyici ve düzenleyici görevlerini yavaş, uzun sürede ve sürekli gerçekleştirirken sinir sistemimiz, çok hızlı ve kısa süreli bir şekilde çalışır. Her bir hormon, farklı organlar tarafından üretilir ve farklı etkilere sahiptir. Aşağıdaki tabloda, bazı iç salgı bezlerimiz ile bunların salgıladıkları hormonlar ve bu
hormonların görevleri belirtilmiştir.
Tabloyu ve iç salgı bezlerimizi gösteren insan modelini inceleyelim.
 
Önemli NOT:
* Hormon: Vücudun belli bölgelerinden salgılanıp başka bölgelerindeki hücreler üzerine
etki eden kan yolu ile taşınan bileşiklerdir.
* Sinir sistemi canlılar içinde sadece hayvanlarda bulunur.
* Pavlov :
Zil sesi ile bir köpeğe eş zamanlı yemek Koşullu ( Şartlı ) Refleks kazandıran bilim adamı İç salgı bezlerinin görevlerini hormon adı verilen özel salgılar üretere yerine getirir. Hipofiz ve diğer iç salgı bezlerinin hormonları kan damarlarına verirler.
• Menenjit, kuduz ve çocuk felci mikrobik sinir sistemi hastalıklarıdır.
Sinir sistemimizi bu hastalıklardan korumak için aşılar kullanılmaktadır. Sinir hücreleri kendilerini yenileyemedikleri için darbe ve çarpmalar sonucunda sinir sisteminde kalıcı sorunlar ortaya çıkabilir. İç salgı bezlerimiz birbirinden bağımsız çalışmaz. Herhangi bir salgı bezinde meydana gelen aksaklık vücudumuzda pek çok yapıyı olumsuz etkiler. 
Örneğin; hipofiz bezinin fazla hormon salgılaması devlik, az hormon salgılaması ise
cücelik, tiroit bezinin salgıladığı tiroksin hormonunun az salgılanması veya iyot eksikliği guatr, pankreasın insülin hormonu salgılayamaması ise şeker hastalığına sebep olur.
Denetleyici ve düzenleyici sistemimizin sağlığının korunması için dengeli ve düzenli
beslenilmesi gerekir. Alkol, sigara ve uyuşturucu özellikle sinir sistemi için çok zararlımaddeler olduğundan bunlardan kaçınılmalı, sinir sistemine zarar verebilecek ağır sporlardan, ani hareketlerden, çarpma ve darbelerden kaçınılmalıdır. SORULAR 1).Denetleyici ve düzenleyici sistemlerimizin görevi nedir? Vücudumuzdaki sistemlerin düzenli,uyumlu ve sorunsuz olarak çalışmasını sağlar. (denetleyici ve düzenleyici sistem=sinir sistemi+iç salgı bezleri) 2)Sinir siteminin görevi nedir? Sinir sistemimiz vücudumuzdan ve çevreden aldığı bilgileri değerlendirir. Bunlara uygun cevaplar oluşturur. 3)Böylece vücudumuzun uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlar. .Sinir sistemi kaç bölümden oluşur? İki bölümden oluşur. Merkezi sinir sistemi ve çevresel sinir sistemi olmak üzere. 4).Merkezi sinir sisteminin elemanları nelerdir? Beyin,beyincik,omurilik soğanı ve omuriliktir. .5)Vücudumuzun öğrenme,hafıza ve yönetim merkezi neresidir? beyin. 6).Duyu organlarından gelen bilgileri kim değerlendirir? Beyin. 7).Konuşma ve istemli hareketlerimizin gerçekleşmesini kim sağlar? Beyin. 8)İnsülin hormonunun görevi nedir? Kan şekerini düşürür. 9) Glukagon hormonunun görevi nedir? kan şekerini artırır. 10).Eşeysel hormonların görevleri nelerdir? Ergenlik döneminde dişi ve erkeğe özgü özelliklerin oluşmasını sağlar. Dişi üreme hücresi olan yumurtanın erkek üreme hücresi olan spermin oluşmasını sağlar.
11) Sinir sisteminin özellikleriyle ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Bireylerin yaşıyla orantılı olarak sürekli büyümesini sağlar.
B) Organların uyumlu ve düzenli çalışmasını sağlar.
C) Vücudun çevresine tepki göstermesini sağlar .
D) Vücudumuzdan ve çevremizden aldığı bilgileri değerlendirir.
12) Aşağıda verilen etkinliklerden hangisinin gerçekleşmesinde beyindeki sinirler görev yapmaz?
A) Vücuda yapılan etkilere refleks tepkisinin oluşmasını sağlar.
B) İstemli hareketlerin yapılmasını sağlar.
C) Vücut sıcaklığını sabit kalmasını sağlar.
D) Duyu organlarından gelen bilgileri değerlendirme.
|
